Οι φίλαθλοι στην Ελλάδα σε έμαθαν κάπως ξαφνικά κυρίως μέσα από την παρουσία σου στην Εθνική ομάδα. Πως βίωσες αυτήν την πορεία; Στα πρώτα σου βήματα σε προβλημάτιζε το γεγονός πως δεν παρακολουθούσε πολύς κόσμος την πορεία σου στην Ολλανδία;
Εγώ δεν διαβάζω τα ποδοσφαιρικά νέα, μου αρέσει να βλέπω αγώνες και στιγμιότυπα. Έτσι μαθαίνω τι γίνεται στα γήπεδα. Όταν πρωτοπήγα στην Εθνική, το είχα βάλει ως στόχο στην σεζόν. Ήθελα να παίξω τους αγώνες στον όμιλο του Europa League που συμμετείχαμε κόντρα σε ομάδες του επιπέδου της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και της Παρτιζάν αλλά και της Αστάνα. Έτσι, πίστευα ότι θα έχω πιθανότητες να με καλέσουν στην Εθνική. Δεν περίμενα, όμως, ότι θα πάω και θα παίξω. Περίμενα να πάω και να είμαι, στην αρχή τουλάχιστον, απλώς ένα μέλος της αποστολής. Να έχω με αυτόν τον τρόπο την ευκαιρία να το ζήσω το κλίμα της Εθνικής ομάδας. Ήμουν τυχερός και με το που πήγα έπαιξα και έκτοτε δεν έχω χάσει αγώνα εκτός από τις περιπτώσεις που αντιμετώπιζα κάποιο πρόβλημα τραυματισμού. Κοιτάω κάθε φορά που παίζω για την Εθνική, να παίζω σαν να είναι το τελευταίο μου παιχνίδι. Και αυτό διότι πάντα μπορούν να αλλάξουν οι συνθήκες. Μπορεί να έρθει κάποιος προπονητής στον οποίον να μην αρέσω. Το ότι ο κόσμος μιλάει για μένα δεν αλλάζει κάτι. Κάθε χρόνο βάζω έναν στόχο. Θέλω να βελτιώνομαι τόσο μέσα στο γήπεδο όσο και έξω από αυτό. Προσπαθώ να μην στέκομαι στο τι λέει ο κόσμος.
Δεν είναι, όμως, για σένα μίας μορφής δικαίωση το ότι πλέον ο κόσμος ενδιαφέρεται για την πορεία σου;
Είναι μία δικαίωση για την σκληρή δουλειά που έκανα και για την απόφαση που πήρα σε μικρή ηλικία να αφήσω πίσω την χώρα μου κυνηγώντας το όνειρό μου. Δεν είναι, όμως, αυτή η δικαίωση αρκετή για εμένα. Θέλω να πετύχω περισσότερα στην καριέρα μου.
Πώς ξεκίνησες να παίζεις ποδόσφαιρο;
Ο πατέρας μου δεν είχε καμία σχέση με το ποδόσφαιρο. Εγώ, όμως, είχα χαλάσει όλα τα λουλούδια στον κήπο! Έπαιζα με τον ξάδερφό μου και πάντα με έβαζε τέρμα. Κάπως έτσι κόλλησα με την μπάλα.
Πώς βρέθηκες στον Παναθηναϊκό;
Είχα δηλώσει συμμετοχή στο summer camp του Παναθηναϊκού. Την πρώτη χρονιά που με πήραν, έσπασα το χέρι μου και δεν πήγα. Πήγα, όμως, την επόμενη.
Σε μία συνέντευξή σου στην Ολλανδία είχες αναφερθεί σε κάποιο γράμμα της μητέρας σου που σου έφερε στην Άλκμααρ. Πώς ακριβώς είχε γίνει αυτό;
Οι γονείς μου περνούσαν πολύ δύσκολες στιγμές στην Ελλάδα, λόγω της οικονομικής κρίσης. Τα αδέρφια μου τελείωναν το σχολείο και ήθελαν να σπουδάσουν. Ήταν για όλους μας δύσκολα, για τους γονείς μου να βρουν δουλειά, για τα αδέρφια μου να σπουδάσουν και για μένα να πάρω μία ευκαιρία στο ποδόσφαιρο. Γνωρίζαμε ότι στην Ολλανδία θα ήταν πιο εύκολο. Εγώ προσωπικά θα είχα περισσότερες πιθανότητες μέσα από τις ακαδημίες στην Ολλανδία να φτάσω στην πρώτη ομάδα. Έτσι, είχαμε πάρει την απόφαση να μετακομίσουμε και η μητέρα μου, που είναι Ολλανδέζα, έστειλε ένα email με το ύψος μου και τα στοιχεία του παιχνιδιού μου. Η μητέρα μου νομίζει ότι ξέρει ποδόσφαιρο, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχει ιδέα! Έγραψε, λοιπόν, το δικό της email και το έστειλε στην Άλκμααρ, στην PSV και στον Άγιαξ. Ήμασταν τυχεροί γιατί μας απάντησε αμέσως η Άλκμααρ που είναι και πολύ κοντά στο χωριό της μητέρας μου. Αν χρειαζόταν, για παράδειγμα, να πάμε στην PSV θα μέναμε στην άλλη άκρη της χώρας. Έτσι, πήγα δοκιμαστικά στην Άλκμααρ τον Ιανουάριο. Έπαιξα τον τελευταίο μου αγώνα με τον Παναθηναϊκό και τους είχαμε πει ότι θα μετακομίσουμε και πρέπει να φύγουμε. Στον Παναθηναϊκό είχαν απογοητευτεί τότε. Οι γονείς μου, ωστόσο, είχαν πάρει την απόφασή τους. Δεν γινόταν να μένουν εκείνοι στην Ολλανδία και εγώ στην Παιανία. Αρχικά μετακομίσαμε μόνο εγώ με την μητέρα μου. Έκανα τα δοκιμαστικά και μετά από δύο εβδομάδες με δέχθηκαν ως το τέλος της σεζόν για να αποδείξω ότι αξίζω. Η μητέρα μου στην συνέχεια γύρισε πίσω στην Ελλάδα για να βοηθήσει τον πατέρα μου να κλείσει την εταιρεία και το σπίτι, αλλά και τα αδέρφια μου να τελειώσουν το σχολείο. Έχουμε ακόμα σπίτι στην Ρόδο. Έτσι, έμεινα για 2-3 μήνες μόνο με την γιαγιά μου. Εγώ τότε δεν ήξερα ούτε λέξη στα ολλανδικά, ενώ η γιαγιά μου ούτε λέξη στα ελληνικά. Η επικοινωνία μεταξύ μας γινόταν στα αγγλικά, όσα αγγλικά βέβαια μπορεί να ξέρει ένα παιδάκι 13-14 ετών. Έμενα στο Ντεν Χέλντερ, που βρίσκεται στην πάνω γωνία του χάρτη της Ολλανδίας. Επειδή η ομάδα έχει πούλμαν για να παίρνει τα παιδιά της ακαδημίας, αυτό ερχόταν στις 6:15 το πρωί για να με πάρει από το σπίτι για να πάω για πρωινή προπόνηση στις 8:00. Μετά στις 10:00 άρχιζε το σχολείο μέχρι τις 14:00 και μετά είχα και πάλι προπόνηση. Γυρνούσα το βράδυ στις 20:00 στο σπίτι. Μία μέρα που δεν θα ξεχάσω ποτέ, που γύρισα σπίτι τον πρώτο ενάμιση μήνα, χαιρέτησα την γιαγιά μου και κοιμήθηκα αμέσως στον καναπέ μέχρι το επόμενο πρωί. Την επόμενη μέρα, με πήρε τηλέφωνο στο σχολείο η μητέρα μου και με ρώτησε αν είμαι καλά. Δεν είχα καν φάει και είχε ανησυχήσει η γιαγιά μου. Της εξήγησα ότι ήμουν απλά κουρασμένος. Ήμουν ο πρώτος παίκτης που έπαιρνε το πούλμαν και ο τελευταίος που άφηνε.
Πώς έμαθες ολλανδικά;
Έμαθα την γλώσσα γιατί πήγα σχολείο στην Ολλανδία. Επειδή η μητέρα μου, μου έλεγε να προσπαθήσω να τα μάθω και να πάρω ένα δίπλωμα γιατί «ποτέ δεν ξέρεις τι γίνεται στο ποδόσφαιρο». Το σύστημα εκπαίδευσης είναι διαφορετικό σε σχέση με την Ελλάδα. Υπάρχουν επίπεδα ανάλογα με τις δυνατότητες του κάθε μαθητή. Εγώ επειδή προερχόμουν από την Ελλάδα και την χώρα μας την έχουν πολύ ψηλά για τα μαθηματικά που διδάσκονται στα παιδιά, με έβαλαν απευθείας στο πρώτο επίπεδο. Όμως το πρόβλημα ήταν ότι δεν ήξερα ολλανδικά. Εξήγησα ότι θέλω να πάρω το δίπλωμα και ζήτησα να με βάλουν στο πιο χαμηλό επίπεδο. Εκεί μπορεί να ήταν εύκολα για μένα, αλλά έμαθα την γλώσσα. Στη συνέχεια, μεταπήδησα στο δεύτερο πιο ψηλό επίπεδο το οποίο, όμως, δεν τελείωσα γιατί στην τελευταία μου χρονιά με ανέβηκα στην πρώτη ομάδα της Άλκμααρ. Τότε, είπα στην μητέρα μου «τώρα όλα για όλα στο ποδόσφαιρο».
Αγωνιζόσουν πάντα ως στόπερ;
Έπαιζα αρχικά ως αμυντικό χαφ και στη συνέχεια ως στόπερ. Ήρθα ως αμυντικό χαφ στην Ολλανδία και στη συνέχεια έγινα κεντρικός αμυντικός.
Πώς ένιωσες ως παιδάκι από την Ελλάδα σε μία ολλανδική ακαδημία ποδοσφαίρου;
Με αγκάλιασαν όλοι από την πρώτη ημέρα. Με βοήθησαν να μάθω την γλώσσα. Θυμάμαι ένα παιδί από την Αφρική που ήξερε λιγοστά αγγλικά, όπως κι εγώ, προσπαθούσε να με βοηθήσει να καταλάβω τι έλεγε ο προπονητής. Από την ομάδα μου έδωσαν οκτώ σελίδες με λέξεις που έπρεπε να μάθω. «Δεξιά», «αριστερά», «σουτ». Ο δικηγόρος και οι σκάουτερ μας βοήθησαν πολύ σε ό,τι είχε σχέση με κάποια χαρτιά για την UEFA που επιβεβαίωναν ότι η Άλκμααρ δεν με απέκτησε μέσω μεταγραφής. Στην συνέχεια, όταν ήρθαν και οι γονείς μου μόνιμα, έδωσαν και σε αυτούς δουλειά. Εργάστηκαν στα λεωφορεία. Μας βοήθησαν πάρα πολύ μέχρι να βρουν και εκείνοι μία καλή δουλειά.
Για ένα παιδί από την Ρόδο το να φτάσει να παίξει μια μέρα στην πρώτη ομάδα του Παναθηναϊκού, φαντάζει ως ένα όνειρο. Φεύγοντας, λοιπόν, εσύ για την Ολλανδία είχες και ένα παράπονο για το ότι άφηνες πίσω σου αυτήν την προοπτική;
Όχι, δεν το είχα σκεφτεί καθόλου. Πριν ξεκινήσει η εβδομάδα των δοκιμαστικών, είδα ένα παιχνίδι μαζί με την μητέρα μου και την ξαδέρφη μου. Με ρώτησε τότε η μητέρα μου «πως το βλέπεις;» και της απάντησα «μαμά είμαι 100% σίγουρος ότι θα με πάρουν». Ήθελα από την πρώτη στιγμή να τους αποδείξω ότι μπορώ να τα καταφέρω. Περισσότερο απογοητεύτηκα που άφησα πίσω τους φίλους μου και την χώρα μου, δεν σκέφτηκα κάτι άλλο. Πίστευα ότι στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στην Ολλανδία θα γινόμουν μέλος μίας ακαδημίας πιο ψηλού επιπέδου. Άκουγα τότε παντού να λένε ότι οι ακαδημίες του Άγιαξ είναι οι καλύτερες στον κόσμο. Σκεφτόμουν, λοιπόν, ότι θα έχω την ευκαιρία να παίξω απέναντι στην καλύτερη ακαδημία του κόσμου και έτσι να μετρήσω τις δυνάμεις μου.
Για εσένα που τις έζησες από μέσα, τι είναι αυτό που κάνει τις ακαδημίες των ολλανδικών ομάδων τόσο ξεχωριστές;
Είναι η επικοινωνία ανάμεσα στον ποδοσφαιριστή και στον προπονητή, που τις κάνει τόσο ξεχωριστές. Όταν ήρθα στην Ολλανδία έκατσα με τον προπονητή, χωρίς να μιλάω καλά αγγλικά και συζητήσαμε για δύο ώρες. Είχε φέρει ένα τεράστιο χαρτί. Έλεγε πάνω – πάνω «ποιο είναι το απίστευτο όνειρό σου;».
– Να γίνω επαγγελματίας ποδοσφαιριστής.
– Που θα ήθελες να βρίσκεσαι σε 10 χρόνια από τώρα;
– Σε μία μεγάλη ομάδα στην Ευρώπη, στην Μπαρτσελόνα, στη Ρεάλ Μαδρίτης, στην Άρσεναλ.
Στην συνέχεια με ρώτησε ποιος είναι ο στόχος μου. Εκεί, με είδε να το σκέφτομαι λίγο παραπάνω.
– Για παράδειγμα στόχος σου μπορεί να είναι το να βελτιώσεις το αριστερό σου πόδι.
– Ναι θέλω να βελτιώσω το αριστερό μου πόδι.
– Πως θα τα καταφέρεις να βελτιώσεις το αριστερό σου πόδι;
Εγώ, όμως, δεν ήξερα τότε πως θα το βελτιώσω.
– Στο γήπεδο έχεις το τέρμα και πίσω από το τέρμα έχεις το δίχτυ. Μετά την προπόνηση, θα χτυπήσεις την μπάλα με το αριστερό δέκα φορές. Δέκα φορές επί επτά ημέρες η εβδομάδα, εβδομήντα, επί 52 εβδομάδες 3640 φορές μέσα σε έναν χρόνο. Αν το κάνεις τόσες φορές προπόνηση, θα πετύχεις.
Θυμάμαι ότι ο προπονητής πίστευε πάρα πολύ τη φράση «άμα κάνεις κάτι για 10.000 ώρες, μπορείς να πεις ότι είσαι επαγγελματίας». Δηλαδή, άμα για 10.000 ώρες χτυπάω την μπάλα με το αριστερό, μπορώ να λέω ότι είμαι και αριστερός και δεξής. Αυτήν τη συζήτηση εγώ την έκανα πρώτη φορά στα 14, άλλα παιδιά την είχαν κάνει ήδη δύο χρόνια νωρίτερα. Από ένα σημείο και μετά, αυτό έγινε τρόπος σκέψης για εμένα. Πήγαινα στο γήπεδο και έλεγα «σήμερα θα βελτιώσω το αριστερό μου πόδι».
Ένας άλλος προπονητής μου έλεγε «θα μάθεις να παίζεις άμυνα με χώρο στην πλάτη». Οι μήνες περνούσαν και εκείνος αξιολογούσε την πρόοδό μου, βάζοντάς μου, ταυτόχρονα, τον επόμενο στόχο. Για παράδειγμα, μου ζητούσε να βελτιωθώ με την μπάλα στο build up. Την ίδια στιγμή έβλεπα παιδιά να πηγαίνουν στο γήπεδο και να παίζουν μόνο με το ταλέντο τους, δεν βελτιώνονταν. Είχαν ταλέντο αλλά δεν εξελίσσονταν και έτσι εκείνα που δούλευαν σκληρά τα προσπερνούσαν. Σε όσα δεν προσπαθούσαν τόσο πολύ ο προπονητής έλεγε χαρακτηριστικά «εμείς είμαστε εδώ για να δουλεύουμε, είχαμε πει να βελτιώσεις ένα συγκεκριμένο στοιχείο του παιχνιδιού σου και δεν το έκανες. Αν δεν δουλέψεις, το Σαββατοκύριακο δεν θα παίξεις και αν παραμείνεις στάσιμος του χρόνου δεν θα είσαι στην ομάδα». Αυτή είναι η νοοτροπία που περνούν όλοι οι προπονητές στην ακαδημία στην Ολλανδία. Έτσι κι εγώ, ακόμα και τώρα που αγωνίζομαι συνεχώς, προσπαθώ να βελτιώνομαι.
Σήμερα, ποιο στοιχείο του παιχνιδιού σου προσπαθείς να βελτιώσεις;
Επειδή παίζοντας στην πρώτη ομάδα υπάρχει περισσότερη προσοχή στη λεπτομέρεια, έχω έναν αναλυτή και έναν Έλληνα προπονητή που όποτε έρχεται Ολλανδία ή πάω εγώ Ελλάδα, με βοηθάει να προπονούμαι στην κεφαλιά με άλμα με το δεξί. Επειδή είμαι δεξιοπόδαρος το άλμα το έκανα με το αριστερό. Αγωνίζομαι ως αριστερός στόπερ και άρα έχω πιο δυνατό αριστερό πόδι. Πλέον, κάνω άλμα με το δεξί πόδι και έτσι δυναμώνει και αυτό. Αισθάνομαι, έτσι, ότι έχω καλύτερη ισορροπία και με αυτό. Με τον αναλυτή βλέπουμε πολύ πότε πρέπει να μπω στη φάση και ποια πρέπει να είναι η θέση του σώματός μου. Καμια φορά μου λέει «το σώμα σου είναι πολύ μπροστά και θα πρέπει να γυρίσεις, χάνοντας έτσι χρόνο». Έτσι, είμαι συνέχεια συγκεντρωμένος στο πως να παίξω.
